Sosyalist İşçi 229 (13 Ocak 2005)

 

Sayfa 14:

1905 devrimi:
Başka bir dünyaya atılan kocaman bir adım

1905 devrimi, Ocak ayında Rusya'da gerçekleşti. Çarlık rejimi tüm baskı aygıtlarıyla, tüm kokuşmuş bürokrasisiyle egemenliğini sürdürüyordu. Kötü olan, Çarlığın bu egemenliğinin sarsılmaz olduğu fikrinin yaygın olmasıydı. Bu yaygın fikre rağmen Rusya'nın işçileri ve ezilenleri isyan ettiler. Çarlığın sarsılmazlığı fikrini sarstılar. Devrime giriştiler.
1904 yılında başlayan Rus-Japon savaşı Rusya'da varolan toplumsal hoşnutsuzluğu daha da artırdı. Savaş, yoksulluğa ve işsizliğe, yoksulluk ve işsizlik toplumsal hareketlenmelere neden oldu. 1905 devrimini değerlendirdiği bir çalışmasında Polonyalı devrimci Rosa Lüksemburg, 1890'lardan 1905 yılına kadar Rusya'da işçilerin eylemlerinin hem yaygınlığının hem de taleplerinin giderek güçlendiğini net bir biçimde anlatır.
Savaşın ortasında Çarlık rejimi ise işçilerin bu taleplerine hiç yüz vermedi. İşçi bölgelerinde işten çıkartmaların giderek yoğunlaşmasına, çalışma saatlerinin uzunluğuna karşı bir çok fabrikada işçiler grev komiteleri kurdular. Grev komitelerinin amacı, işçilerin patronlara karşı işyerlerinde çıkarlarını korumak için verdikleri mücadeleyi koordine etmekti.
Fakat 1905 yılında ezilenlerin çıkarlarını korumak için en işlevsel ve popüler olan örgüt, liderliğini Papaz Gapon'un yaptığı bir tür sendikaydı. 1905 yılının Ocak ayında, giderek yaygınlaşan hoşnutsuzluğu örgütlemek isteyen Binlerce işçi, durumdan hoşnutsuz olan binlerce insan saraya doğru yürüyüşe geçti. Ellerinde Çarın resimleri, dinsel ikonalar ve "Çar baba"ya yakaran sloganların olduğu gösteri kimsenin ummadığı bir biçimde son buldu.
Çara sorunlarını anlatmak isteyen işçiler Çarın kurşunlarına hedef oldular. Yüzlerce işçi çarın askerlerince katledildi. Tarihe Kanlı Pazar olarak geçen bu gösteri ve Çarın bu gösteriye acımasızca saldırması, şiddetli bir toplumsal patlamayı tetikledi. Birkaç hafta içinde işçiler kitleler halinde sokaklara çıkmaya, tepkilerini kızgın gösterilerle örgütlemeye başladılar.
Rusya'nın tüm merkezi şehirlerinde kitlesel eylemler siyasal yaşama damgasını vurmaya başladı. Çar kısa sürede bir anayasayı, parlamentoyu ve emekçileri koruyan bir dizi yasayı, demokratik bir seçim hakkını onaylamak zorunda kaldı. Binlerce işçinin ölüm emrini veren Çarlık rejimi, 1905'in kitlesel eylemlerinin kendi sonunu hazırlamasını engellemek için kitlelerin taleplerini dikkate almak ve bir çoğunu hayata geçirmek zorunda kaldı.
1905 devrimi bir çok ilki başardı. Bunlardan en önemlisi, 1871 yılında Paris'te yaşanan işçi isya-nından sonraki en önemli işçi hareketiydi. Bir işçi hareketinin ekonomik ve siyasal rejimi devrilebileceği yönünde Marksistlerin uzun yıllardır savundukları fikirlerin kanıtlandığı bir süreç oldu.
Dünyayı kahramanların, aydınlanmış bireylerin değiştireceğini savunan ve Rusya'da bütün bir sosyal devrimler döneminde etkin olan, bireysel terörist eylem yöntemlerinin benimsenmesine neden olan anlayış, 1905 devrimi sayesinde zayıfladı. Troçki bu durumu şöyle anlatıyor: "Bireysel terör eylemleri olgusu, bir ülkenin politik geriliğinin ve oradaki ilerletici güçlerin zayıflığının şaşmaz belirtisidir. Proletaryanın engin gücünü gösteren 1905 devrimi, bir avuç entelektüel ile Çarlık arasındaki teke tek mücadelenin romantizmine son verdi. Birçok makalede tekrarladım; "Rusya'da terörizm öldü."
Önemli olan, işçi sınıfının kapitalist üretim içindeki konumundan kaynaklanan kolektif üretim ve mücadele gücüdür. 1905 devrimi bu gücün önemini göstermiştir. İşçilerin kendilerini patrona karşı savunmak için kurdukları grev komiteleri, işçi eylemleri sırasında hızla biçim değiştirmiş ve bir işçi ayaklanmasının merkezi örgütlenmesini sağlayan ve bugün Sovyet adıyla bildiğimiz yapıya evrilmiştir. Bir kere sokaklara çıkmaya, baskılara boyun eğmemeye karar verdiğinde işçi sınıfının eyleminin ne kadar yaratıcı ve demokratik biçimler adlığının en başarılı kanıtı 1905 devriminin üzerinde yükseldiği bu Sovyet adı verilen örgütlenmelerdir.

1905 devrimi, ardından yaşanan tüm devrimlere ve mücadelelere ilham vermiştir. Rusya'da 1917 yılında yaşanan iki devrim, 1905 devriminin derslerini yaşayan işçi sınıfının eseri oldu. Bu yüzden, 1905 devrimi, sadece devrimin güncel olduğunu, kimsenin beklemediği bir anda, kapitalizmin ürettiği sıkıntılara artık dayanamayan kitlelerin ani, kitlesel ve keskin eylemi olduğunu kanıtlamakla kalmadı. Kapitalist sistemi devrime ve başka bir dünyayı kurma gücünü hangi toplumsal sınıfın taşıdığını da bu yüzyılın başında gösterdi. Sıradan, cahil, okuma yazma oranı düşük olsa da işçi sınıfının değişimin gerçek motoru olduğu 1905 devriminin en önemli deneyimidir. Bir başka önemli deneyim de bu sıradan, cahil ve okuma yazma oranı düşük olan bu toplumsal gücün, mücadele içinde hızla değişiyor olmasıdır. İşçi sınıfı mücadele içerisinde egemen fikirlerin etkisinden kurtulur, öğrenir ve değişir.

Başka bir dünyayı nasıl kuracağımızı tartışırken 1905 devriminin hızına ve yarattığı toplumsal etkiye daha yakından bakmalıyız. 1905 devrimi, sadece bugün neleri yaparsak yenilmeyeceğimizi değil, dünyayı kökünden değiştirmenin ne kadar olanaklı olduğunu da gösteriyor.

Şenol KARAKAŞ



KRONOLOJİ

1904
Şubat: Rus Çarlığı Japonya'ya savaş açar
Kasım: Rusya'nın liberal burjuvazisi savaştan memnun değildir ve Anayasa istemi ile bir kampanya başlatır.

1905
4 Ocak: Rusya'nın en büyük fabrikası olan Putilov'da işçiler 4 işçinin işten atılmasını protesto etmek için greve başladılar. Atılan işçiler polisle işbirliği yapan Papaz Gapon'un sendikasının üyesiydiler.
4-7 Ocak: Grev bütün St Petersburg şehrine yayıldı. 140 bin işçi greve çıktı.
9 Ocak: Askerler Çar'a dilekçe vermeye gelen işçilere ateş açtı. Kanlı Pazar katliamı. Katliamın ardından grevler Mart ayına ka-dar bütün Rusya'ya yayıldı.
Ağustos: Hükümet Japonya ile barış antlaşması imzaladı.
19 Eylül: Moskova'da dizgiciler greve başladı.
2 Ekim: St Petersburg dizgicileri dayanışma grevine gitti.
7-13 Ekim: Grev demiryollarına sıçradı ardından bir çok fabrikaya yayıldı.
13 Ekim: St Petersburg Sovyeti kuruldu. Genel grev ilan edildi.
16 Ekim: Çar Anayasa va-dinde bulundu.
26 Ekim: St Petersburg'da Alexandrovsky fabrikası işçileri 8 saatlik işgünü için greve başladılar.
28 Ekim: Kronstadt'da ayaklanma bastırıldı.
31 Ekim: St Petersburg Sovyeti'nin talimatı ile 8 saatlik iş günü için genel grev ilan edildi.
1 Kasım: Sovyet Kronstadt denizcilerinin idamlarını engellemek için genel grev ilan etti.
11 Kasım: Sivastopol'da ayaklanma.
12 Kasım: Sovyet 8 saatlik işgünü mücadelesini durdurdu.
14 Kasım: Sivastopol mücadelesi bitti.
26 Kasım: Troçki St Petersburg Sovyeti başkanı seçildi.
3 Aralık: St Petersburg Sovyeti liderleri tutuklandı.
9 Aralık: Moskova ayaklanması.
16 Aralık: Moskova ayaklanması bastırıldı.