Sosyalist İşçi 321 (19 Nisan 2008)
1968
Amerika:
Siyahlar özgürlük istiyor
1960’lara gelinceye kadar Amerika’da Afrika’dan köle olarak getirilmiş olan siyahların medeni hakları kısıtlıydı.
Birçok eyalette siyahlar beyaz- larla aynı otobüslere binemez, aynı lokantalara, kafelere veya barlara gidemez, parkta aynı sıraya oturamazlardı. Okulları ayrıydı, mahalleleri ayrıydı ve bütün bunların sonucu olarak siyahların büyük çoğunluğu derin bir yoksulluk içindeydi.
1960 yılların başında siyahlar bu ırk ayrımcı düzene başkaldırmaya başladılar. Hareket giderek yayıldı.
Başlangıçta çoğu bireysel olan çıkışlar giderek örgütlü çıkışlara ve direnişlere dönüştü.
1960’ların Amerikası’nın ilk mücadelesi siyahların bu özgürlük mücadelesi oldu.
O yıllarda Amerika Vietnam’da sonu yenilgiyle bitecek olan bir savaşa girmişti.
Amerika için Vietnam Savaşı’nın hiçbir rasyonel nedeni yoktu. Vietnam Amerika için bir tehdit değildi. Amerikanın bu savaşa girmesinin tek nedeni Vietnam’ın dünyanın o bölgesinde etki yaratması ve Çin’deki Mao’nun beklenmeyen zaferini yayacak olmasıydı. ABD Vietnam’a sadece yenmek ve bu kötü direniş örneğini ortadan kaldırmak için girişmişti.
Başlangıçta Amerikalı gençler Vietnam Savaşı’na “özgürlük için”, “demokrasiyi savunmak için” gittiler. Ancak kısa zamanda gerçek ortaya çıkmaya başladı. Vietnam Savaşı’nın özgürlüklerle veya demokrasi ile ilgisi yoktu. Savaş sadece ABD’nin dünya hegemonyası için sürdürülüyordu.
Vietnamlılar ise ülkelerini koruyan, işgalden kurtulmaya çalışan yoksul insanlardı.
Savaşın bu yeniden kavranışı savaşa gönüllü giden gençlerin giderek bu tutumlarını terk etmelerine neden oldu. ABD ordusu artık Vietnam’a gidecek gönüllü genç bulmakta zorlanı-yordu.
ABD’de savaş karşıtı hareket Amerika Vietnam’a büyük askeri yığınağını yapmaya başlamadan 3 hafta önce başladı.
Michigan Üniversitesi’nde seçimlerde Goldwater’a karşı Başkan Johnson’u desteklemiş ve şimdi aynı Johnson’un savaş kararı karşısında öfkelenmiş olan 30 öğretim üyesi normal dersleri durdurarak üniversiteyi dev bir savaş karşıtı foruma çevirdiler. Bu 30 öğretim üyesinin girişimine 50 öğretim üyesi daha katıldı. Üniversite yönetiminin karşı çıkmasına rağmen 3 bin öğrenci tartışmak için üniversitenin bahçesinde toplandı.
Öğretim üyeleri bu toplantıya “tartışmalı öğretim” dediler.
Tartışmalı öğretim hızla diğer Amerikan üniversitelerine yayıldı. Californiya’daki Berkeley Üniversitesi’nde toplantılar 36 saat sürdü ve 36 bin öğrenci katıldı. Her an 12 bin öğrenci toplantılara katılıyordu.
O ilk bahar da 100 üniversitede “tartışmalı öğretim” yapıldı.
17 Nisan 1965’de Demokratik Toplum İçin Öğrenciler adlı öğrenci örgütlenmesi başkent Washington’da savaşa karşı bir gösteri çağrısı yaptı. Gösteriye 25 bin öğrenci katıldı. Kimse bu kadar büyük bir katılım beklemiyordu.
Aynı yıl 15-16 Ekim tarihlerinde ise New York’da 25 bin, San Francisco’da 15 bin ve ülke çapında 100 bin öğrenci gösteri yaptı. Aynı yıl bu defa Kasım ayında New York’da 30 bin öğrenci savaşa karşı gösteri yaptı. 1969 Mart ayında ise New York’da 50 bin kişi gösteri yaptı.
Gösteriler yoğunlaşırken askere gitmeyi reddeden gençlerin sayısı da hızla artıyordu. Gönüllü bulmakta zorlanan hükümet kurra usulü ile zorunlu askerliği getirdi. Askere gitmeyi reddedenlerin sayısı iyice arttı. Ve sonunda o dönemin ağır sıklet boks şampiyonu olan Muhammed Ali’de askere gitmeyi ve Vietnam’da savaşmayı reddetti. Muhammed Ali hapis cezası ile tehdit edildi.
Askere çağrılan bir çok genç askere gitmeyip Kanada’ya kaçıyordu.
Bu arada siyahların özgürlük hareketi ülkenin siyahların daha yoğun olduğu ama daha çok kırsal alanda yaşadıkları Güney bölgelerinden Kuzey’e, kentlere doğru yayılıyordu.
Kentlerde siyah ayaklanmalar yaşanıyordu.
Siyah hareketin lideri Martin Luther King Jr. savaşa karşı hareketle siyahların özgürlük hareketini birleştirmek istiyordu ama o esas olarak Demokrat Parti’yi değiştirmeyi hedeflemiş bir politikacıydı ve danışmanları savaş konusuna girmesini istemiyorlardı.
1965 yılında Vietnam’da çatışmalarda ölen Amerikan askerlerinin dörtte biri siyahtı. Ve sonunda King savaşa karşı açık tutum aldı. Savaşın gereksizliğini vurgulamannın yanı sıra savaşın ırkçı karakterini teşhir etti.
1960’ların son yıllarında savaşa karşı harekete geçenlerin sayısında sıçrama oldu. Artık onbinler değil, yüzbinler savaşa karşı yürüyordu. Siyahlar ise ayaklandıkları her yerde ırkçılıkla savaşı birleştiriyor ve ikisine karşı birden mücadele ediyorlardı.
Vietnam’da ise savaş bütünüyle ABD’nin aleyhine gelişiyordu. Askerler savaşmak istemiyor, subaylarını dinlemiyordu. Birçok ordu birliğinde savaş karşıtlığı açık açık konuşuluyordu.
Savaş karşıtı hareket Amerika’nın dışında bütün dünyaya da yayıldı. 1968’in en önemli simgelerinden birisi oldu. Dünyanın her yerinde başta gençler olmak üzere yığınlar Vietnam Savaşı’na karşı tutum alıyorlardı.
Anti-emperyalizm her yerde hızla gelişiyor ve güçleniyordu.
ABD egemen sınıfı sonunda Vietnam da yenildiğini kabul etti. Aksi takdirde bir yandan giderek daha radikalleşen siyahların özgürlük hareketi, diğer yandan gençlerin savaş karşıtı hareketi, ordu içinde başlayan savaş karşıtı hava ve en önemlisi yavaş yavaş sanayi işçilerinin radikal hareketlerinin ortaya çıkması Amerika’nın kendi içinde ki sorunlar olarak egemen sınıfın karşısına çıkmaya başladı ve Vietnam’da zafer yeri- ne evi kurtarmak ABD egemen sınıfı için daha akıllıcaydı. Nitekim öyle oldu. ABD Vietnam’dan yenilgiyi kabul ederek çekildi ve evini düzenlemek yani yükselen mücadeleleri geri itmek için harekete geçti. Bütün gücüyle siyahların özgürlük hareketine saldırdı. Önce en radikal kanatlara vurdu ardından bütün hareketi hedefledi.
1960’ların Amerikası’nın siyah özgürlük harekleti ve savaş karşıtı hareketi bütün dünyada etkiler yarattı. 1968’de dünyanın her yerinde sokağa çıkan yığınlar Amerika’da ki hareketten etki- lenmişlerdi.
F. ALOĞLU
1968 -
2008
40. YIL
SON BÜYÜK YANGIN
1968 Mayıs ayında Fransa’da, Paris’te başlayan olaylar hızla bütün dünyaya yayıldı. Doğu’da, Batı’da, gelişmiş ve azgelişmiş ülklerde öğrenciler, işçiler, kadınlar ve erkekler sokaklara çıktılar. Devrim ateşi bütün dünyayı sarstı.
1968’in yangını çeşitli ülkelerde 1970’lerin ortasına kadar sürdü. Amerika’da siyahların özgürlük mücadelesi ile yanyana geldi. Vietnam karşıtı gösterilerle biçimlendi.
1968 son derece öğretici ders- lerle dolu bir dönem.
Sosyalist İşçi, 1968 olaylarının 40. yıldönümünü bir yazı dizisi ile karşılıyor.
Bu yazı dizisinde Doğu’da ve Batı’da dünyada 1968’de neler olduğunu incelerken aynı zamanda Türkiye’de de nelerin yaşandığını tartışacağız.
Bu sayıda 1968 üzerine 2 yazı birden var.
Birincisi Amerikayı anlatıyor. Siyahların özgürlük hareketinden Vietnam Savaşı karşıtı harekete 1968’in Amerika üzerindeki etkilerini tartışıyoruz.
İkinci yazı ise Prag Baharı üzerine. Çekoslavakya Cumhuriyeti’nde ortaya çıkan özgürlükçü hareketin Sovyet tankları ile nasıl bastırıldığı tartışılıyor.