KitaplıK - Popülizmin acımasız eleştirisi
Sol Yayınları, 1996
231 sayfa, 10 lira
8 Nisan 1887'de Lenin'in ağabeyi Rus Çarı’na suikast girişiminde bulunduğu için idam edildi. Lenin 17 yaşındaydı ve bu onun için bir şoktu. O güne pozitif bilimlerle meşgul olan ve ağabeyinin siyasetle ilgilendiğinin farkında bile olmayan genç Lenin bir tercih yapmalıydı. Ya ağabeyini yolundan yürüyecek ve Narodnik olacak ya da siyasetten bütünüyle kaçacaktı. Lenin bu kararı hemen vermedi ve bütün zamanını okumaya ayırdı. Marksist kaynaklara ulaştı. Okuma dört yıl sürdü. Öğrenci gösterilerine katıldı, hatta gözaltına alındı. Ama o daha çok vereceği kararla ilgileniyordu. Nasıl bir yol izlemeliydi?
Rus Çarlığı zorba bir devletti. İşçi- ler, köylüler, yoksullar polis baskısı altındaydı. Muhalif yayınları basmak ve sendika kurmak yasaktı. Bunu yapanlar en iyi ihtimalle Sibirya'ya sürgüne gönderiliyordu. Ancak baskı ve zorbalık direnişi de yaratı- yordu. Geri bir köylü ülkesi olan Rusya'da muhalefetin bayrağını Narodnikler yani Halkın Dostları yapıyordu. Narodniklere göre devrimci mücadelenin tek bir yöntemi vardı, bireysel terörizm. Çarı, bir bakanını ya da bir polis müdürünü vurarak halka zorbaların aslında yenilebilir olduğunu göstereceklerdi. Değişimin öznesi köylülerdi. Rusya, Batı'daki gibi kapitalizmi yaşamadan ortaklaşmacı köylü toplulukları üzerinden sosyalizme geçebilirdi. Bilinçli ve silahlı eylemcilerin iradi müdahalesi Çarlığı yıkacaktı.
Lenin ağabeyinin yolunu izlemedi. Okumaları onu kapitalist toplumun marksist eleştirisinin haklılığına ikna etmişti. Narodnik hareketin Çarlığa karşı mücadelesinin taşıdığı radikalizm ve fedakarlığı teslim eden Lenin, fikirlerinin ve mücadele yöntemlerinin tamamen yanlış olduğunu gösterdi. "Halkın Dostları kimlerdir? Sosyal-demokratlarla nasıl savaşırlar?" adlı kitap Lenin'in Naroniklere dönük marksist eleştirisinin bir ürünüdür. 1894'te gizlilik içinde dağıtılan Lenin'in yazıları marksizmin Rusya koşullarında yorumlanması ve Narodniklerin fikirlerinin olgularla çürütülmesine dayanır. Onlarca kaynaktan yararlanmış, Marks'ın Kapital'deki yöntemini izleyerek Rus toplumunun sınıfsal yapısına dair bir çok istatistiğe yer vermiştir. Kitabın önsözünde ise Karl Marx'ın fikirlerinin çarpıcı bir özetiyle karşılaşırız.
Lenin'in yaşadığı trajedi bu topraklarda yaşayan bir çok devrimci için tanıdık. Narodniklerin fikirleri de. Bir çok örgüt işçi sınıfının merkezi rolünü yadsıyor onun yerine halkı, içinde birbiriyle zıt çıkarlara sahip sınıfların bulunduğu toplamın hareketini savunuyor. 1970'lere ve bir ölçüde 1980'lere halkla devlet arasındaki suni dengeyi yıkacak olan bireysel terörizmi benimseyen bir çok akım damgasını vurmuştu. Artık bunlar nadir, ama popülist fikirler yaşamaya devam ediyor. Lenin'in Narodnizm eleştirisi güncelliğini koruyor.
Selim Işık
