Can Irmak Özinanır
Yabancılaşma, Marks'ın Alman felsefesinden özellikle de Hegel ve Feuerbach'tan devraldığı  bir kavramdır. Özellikle Marks'ın gençlik dönemi yazılarında bu kavrama rastlanır. Daha öncesinde de pek çok felsefeci ve yazar, insanın yabancılaşması üzerine yazmıştır. Hegel'e ve Feuerbach'a göre yabancılaşma düşünsel bir süreçtir.  Yabancılaşmayı insanın maddi koşulları içine yerleştiren Marks'tır.

Marks'a göre insan diğer hayvanlardan farklıdır. Alman İdeolojisi kitabında söylediği gibi insan, hayvanlardan pek çok şekilde ayrılabilir ancak asıl olan onun üretimi örgütlemesidir: insan ilk üretim aracını üretir üretmez diğer hayvanlardan ayrılır. Yani insanın yaşadığı ilk yabancılaşma doğa karşısında yaşadığı yabancılaşmadır ve bunu ortaya çıkaran emektir. İnsan emeği hem doğayı, hem kendisini dönüştürür. Tek tek bireylerin emeklerini birleştirerek iş bölümüne giderler. Üretim, toplumsal bir olgu hatta toplumsal bir ilişki biçimidir.

İşbölümü yani üretimin toplumsal örgütlenmesi sınıflı toplumlar altında ikinci bir yabancılaşmayı beraberinde getirmiştir. Bu, insanın emeğine yabancılaşmasıdır. Marks, 1844 El Yazmaları'nda ve Alman İdeolojisi'nde bu olguyu derinlemesine ele almıştır. Genç Marks'a göre: “Çalışma işçinin dışındadır, yani onun özsel varlığına ait değildir. Onun için çalışırken kendini olumlamaz, yoksar (inkâr eder), mutlu değil mutsuzdur, fiziksel ve zihnî enerjisini serbestçe geliştirmez, bedenini harcar ve zihnini yok eder…çalışması gönüllü değil zorlamadır; zorla çalıştırılır.”

Kapitalist toplumda insanların üretimi, kendilerinin ürünüymüş gibi gözükmez. İşçiye yabancı bir şey olarak karşısına çıkar. Fabrikada pantolon üreten bir işçiyi ele alalım, bu işçi pazara çıktığında o pantolon onun ürünü olarak değil bir meta olarak karşısına çıkar. Bu örnek, kapitalizm altındaki tüm toplumsal hayata uyarlanabilir. Toplumsal olarak ürettiklerimiz, günlük yaşamda bize karşı olarak görünür: “Emeğin ürettiği nesne -emeğin ürünü- emeğin karşısına yabancı bir şey, kendini üretenden bağımsız bir güç olarak dikilir.”

Marks'ın yabancılaşma kuramı, daha sonradan ortaya koyduğu devrimci teorisinin köklerini oluşturmuştur.