İrem Nur Aksu
İran’da devrim ve karşı-devrim
Türkiye’de solun yıllardır kafasını karıştıran ve saflaşmaya neden olan başlıklardan siyasal islam ve başörtüsü meselesi AKP’nin iktidara gelmesiyle beraber tekrar canlanan bir tartışma konusu oldu. Z Yayınlarından çıkan, İngiltere’ deki Socialist Workers Party’ nin bir üyesi olan Phil Marshall’ ın kaleme aldığı “İran’da Devrim ve Karşı Devrim” adlı kitap siyasal islamın karakterini ve Türkiye’ de AKP’ nin iktidar olması etrafında dönen bir dizi şeriat tartışmasında İran Devrimininin örnek olarak gösterilmesi açısından önemli bir kaynak.

Kitap 1978-1979 İran devriminin deneylerinden nasıl bir ders çıkarılması gerektiği yönünde bir yol haritası çizerken diğer yandan solun bu devrim sırasında aldığı yanlış tutumu anlatıyor. İran’ da Şah’ı deviren işçi sınıfının hareketi ve sırasıyla solun bu hareketi daha ileri götüremediğini, sonuç olarak da karşı devrimin gerçekleşerek Humeyni’ nin “İslam Devrimi’ ni nasıl gerçekleştirdiğini anlatan kitap özellikle son dönem dönen şeriat tartışmalarında katkıda bulunabilecek nitelikte. “Solun kendisine stalinist gelenek tarafından dikte ettirilmiş stratejileri, Humeyni’ nin önünde duran işçi hareketini yıkma görevini çok daha kolay hale getirdi.” Kitap aynı zamanda alıntıdan da anlaşılacağı üzere, Stalinizmin İran’ da yükselen işçi sınıfının mücadelesi içerisinde örgütlü devrimci solun harekete müdahalesini nasıl etkilediği üzerine de bir eleştiri sunmakta. Sonuç olarak üzerinden 30 yıl geçmiş olmasına rağmen hala güncelliğini koruyan İran devrimi konusunda okunması gereken bir kitap.  
 
Peygamber ve işçi sınıfı

Refah Partisi’ nin iktidara gelmesi 90’larda büyük bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Özellikle 28 Şubat darbesinde ikilemde kalan ve darbeye hayır diyemeyen solun islami hareket tartışmasında doğru tahlil edememesini gösterdi. Chris Harman bu kitabı yazarken dünyada çeşitli ülkelerde siyasal islam hareketinin nasıl büyüdüğünü İran devriminde sol tarafından hareketin nasıl teslim edildiğini örneklerle okuyucuya sunmakta. İslami hareketin dinamikleri faşizm ile aynı mıdır ya da nasıl bir gericiliğe sahiptir sorularına yanıt veren bu kitap aynı zamanda islamın yek bir gerici hareket olarak görülemeyeceğini anlatıyor. Sosyalistlerin islamcılarla yan yana gelebileceğini anlatan kitap diğer yandan işçi sınıfının mücadeledki rolüne güvenmek gerektiğine dikkat çekiyor. Dolayısıyla ancak bu şekilde islami hareketin yükselişine karşı mücadele edilebilir diyor. İslami hareketin tahlilini doğru yapmak açısından örneklerle zenginleştirilmiş bir kitap.  

Bolşevikler ve İslam

Bolşevikler ve İslam gerçek Marksist geleneğin din ve İslam olgusunda nasıl tutum aldığını derin analizlerle anlatıyor. Lenin’ in Bolşeviklerinin 1917 sonrasında gerçekleştirdiği devrimde müslümanlar da bulunuyordu. Ancak Stalin’ in iktidar olduğu dönemde başlatılan cadı avı bugün sol içerisinde islam ve din üzerine dönen bir dizi tartışma da yanlış tahliller yapılmasın ana nedenlerindendir. Lenin’ in dine nasıl baktığı ve bu geleneğin Stalinizm ile nasıl alakası olmadığını anlatıyor broşür. Özellikle birleşik cephe taktiği, müslümanlarla beraber kazanılan devrimin ayrıntılarını tartışan kitap Dave Crouch tarafından yazıldı. Ezilenlerin mücadelesinde müslümanlarla aynı gemide yol aldığımızı bir kez daha hatırlatan kitapta Marks’ dan bir alıntı: “Dinsel cefa, hem gerçekte çekilen cefanın ifadesi hem de ona karşı bir protestodur. Din, ezilen varlığın iniltisi, kalpsiz dünyanın kalbi ve ruhsuz koşulların ruhudur. Din halkın afyonudur.”
Lenin ve Troçki’ye uzanan geleneğin devamı olarak sosyalistlerin müslümanlar ile beraber mücadele edebilme yeteneğine sahip olduğunu açıkça ifade edi-yor. Bolşevikler o bölgede başını örten müslüman kadınların hakkını savunuyor. Bu deneyim günümüzdeki başörtüsü tartışmalarına ışık tutuyor.
Bolşevikler ve İslam broşürü bu anlamda önemli. Hem bugün darbeye karşı mücadele ederken müslümanlarla bir araya gelen darbe karşıtlarının kafasındaki soru işaretlerine yanıt veren aynı zamanda bu tartışmada bir türlü müslümanlarla yan yana gelmenin yanlış olduğunu söyleyenlerin argümanlarını çürütebilecek bir broşür.