Can Irmak Özinanır
Makyavelizm ismi İtalyan siyaset bilimci Niccolo Machiavelli'nin (Türkçe'de Makyavel veya Makyavelli olarak geçiyor) fikirlerine yaslanmaktadır. Machiavelli'nin temel eseri İtalya'nın ulusal birliğini sağlaması için neler yapılması gerektiğini anlattığı bir politik manifesto olan Prens'tir.

Machiavelli, Prens'te bir ülkenin güç sahibi olabilmesi için mutlak güce sahip bir hükümdarın varlığını savunur. Kitabında da birliği sağlayabilecek olan hükümdara öğütler verir. Machiavelli'nin bütün düşüncesi toplumun yukarıdan aşağı biçimlendirilmesine dayanmaktadır. İtalyan Marksist Antonio Gramsci, Machiavelli için "Erken gelmiş bir Jakoben" demektedir.

Machiavelli'nin düşüncesi kendisinden sonraki pek çok düşünce akımını da etkilemiştir. Makyavelizm sıklıkla "amaca giden her yol mübahtır" önermesi ile ifade edilir. Makyavelizmin bu düşünceyi savunduğu kuşkusuzdur ancak Makyavelizm bundan ibaret değildir, politikanın önemli kavramlarından birisi olan rıza üretimi -veya daha sonra Marksist terminolojideki adıyla hegemonya- Prens'te ele alınan konulardan birisidir. Prens, sürekli zulüm ile ayakta kalamaz, halka zulüm ve iyi davranma arasında bir denge kurmalıdır. Baskı ve rızanın temel mekanizması ile gücünü sürekli sürdür- mek zorunda olan devlettir.

Bazı egemen tezler, 1917 Ekim Devrimi'ni makyavelist bir hareket, Lenin ve Troçki'yi, toplumu tepeden değiştiren Makyavelistler olarak suçlamaktadırlar. Oysa bu tez bütünüyle saçmadır. Machiavelli insan doğasının ancak bir hükümdarın yönetimi altında doğru bir yaşama yöneleceğini söyleyen bir felsefe ortaya koyarken, Lenin ve Troçki işçi sınıfının kendi eylemini ve kendi iktidarını savunuyordu, yani sıradan insanların eyleminin tüm insanlığı kurtaracağını…

Machiavelli'yi hem içeren hem de aşan bir bakış ise Gramsci tarafından geliştirilmiştir. Machiavelli'nin rıza ve zor arasındaki kurduğu ilişkiyi diyalektik bir temele oturtan Gramsci hem burjuva toplumunun bu temelde çözümlemesini yapmış hem de bu toplumun değişimi için temel bir araç olan devrimci partiyi Modern Prens olarak adlandırmıştır. Ancak Gramsci'nin Modern Prensi bir elit yönetici değildir. Gramcsi'ye göre: "Modern Prens, gerçek bir kişi, somut bir birey olamaz… Parti içinde evrenselliğe ve bütünleşmeye yönelik kamusal irade tohumlarının biriktiği ilk hücredir."

Marksizm ve onun birikimini savunan devrimci parti  hareket hâlindeki kitleler ile ezilenlerin tarihsel bloğunu kurabilecek olan aygıttır. Marksizmi, makyavelizm ile eşitleyenlerinse çoğu tepeden bir iradeyi savunurlar, yani makyavelizme yakındırlar. Makyavelizmin tek gerçek karşıtı aşağıdan sosyalizmdir.