Yaşam ve borç
Jamaika'ya bir turist olarak gitmenin en kolay yolu Montego Bay'daki büyük havaalanına inmek. Buradan beklemeksizin tatil köyünüze geçip ülkenin içinde hiç dolaşmadan nefis bir sahilde Karayip Denizi'nin keyfini çıkartabiliyorsunuz. ABD'den gelen turistler pasaport ya da kimlik bile değil, sadece bir ehliyet göstererek gümrükten geçebiliyor. Gittiğiniz tatil kompleksinde animasyon gösterilerinden sıkılırsanız, ülkenin içinde safari yapma şansınızda var. Arabayı terk etmediğiniz sürece son derece güvenle Jamaika'nın büyük şehirlerinde dolaşıp bu fakir yerli halkı gözlemlemeniz de mümkün. Ancak arabadan inip Jamika'ya daha yakından bakan bir turist ne görecektir?
2001 yılı Jamaika yapımı 'Yaşam ve Borç' (Life & Debt), 1962'de İngiltere'den bağımsızlığını kazanan ülkenin İMF ve Dünya Bankası'nın ekonomik programlarıyla borçlanarak nasıl bir kontrol mekanizmasının içine düştüğünü gösteren önemli belgesellerden biri. Film, 6-7 Ekim'de İMF ve Dünya Bankası'nın İstanbul'da yapacağı toplantı öncesinde neoliberal politikaların etkilerini gözden geçirmek için iyi bir fırsat sunuyor. Ülkemizde gösterim imkanı bulamamış filmi internetten üzerinden yasal olarak ücretsiz seyretmek mümkün.
Film bir kaç aşamada ekonomik yaşamı ele alıyor. Öncelikle tarım sektörünün, serbet piyasa zorlamalarıyla, ülke içinde ürettiği ürünleri ABD'den gelen vergisiz ürünlerle rekabet edemeyerek iç pazarda satamaması ele alınıyor. Dışarıya sattığı ürünlerse standartlara uymadığı için ihracat duruyor. Hayvancılık sektörü de paralel olarak aynı etkiye maruz kalıyor. Filmde sürecin taçlandığı nokta serbest bölgelerin kurulması oluyor. Serbest bölgeler patronlar için vergiden tamamen muaf. Kumaş, iplik, makineler dışarıdan geliyor; Jamaikalılar tarafından dikilip ülkeye girmeden paketlenerek gönderiliyor. İşçilerin çalışma koşulları ve ücretleri yüzünden çıkan küçük çaplı isyan sonucu tüm işçiler kovuluyor ve serbest bölgelere çalıştırılmak için Asya'dan daha ucuz iş gücü getiriliyor. Gelişen sektörler de var tabii, örneğin güvenlik. Artan suç oranlarını ve yüksek vergilere karşı ayaklanan halkı bastırmak için ihtiyaç duyulan bir sektör. Sonuç: bir daha İMF ile anlaşma yapılmamasına rağmen neoliberal politikaların etkisi devam ediyor. Sadece bilirkişileri konuşturmadan, halktan insanların söz aldığı ve yaşadıkları hayatı anlattıkları belgesel bir turistin görebileceğinden fazlasını izleyiciye sunuyor.
